Bitkili bir akvaryumunuz varsa veya kurmak için araştırma yapıyorsanız, muhakkak karşınıza Ph, Gh, Kh ve TDS terimleri karşınıza çıkacaktır. Başlıktaki Akvaryum ve Su kimyası işte burada bizi ilgilendir. Konumuz olan bu değerler, bitkilerin yaşadıkları suyun kimyasını belirler. Nasıl ki biz hava kirliliğinde, kötü kokuda rahatsız oluyorsak, bitkilerin de yaşamak için geçirdikleri evrimler ve adaptasyonları sonucunda çeşitli türler çıkmıştır. Akvaryumumuzda bu değerleri elde edebilirsek, bitkilerimizi rahat ettirir ve daha sağlıklı görünmelerini sağlayabiliriz. Hemen korkmayın, aşağı yukarı bütün sucul bitkiler su kimyasında geniş bir toleransa sahiplerdir. Peki bu değerler nedir? Neler getirir neler götürürler? Deneyimlerime göre önem sırasına dizerek açıklamaya çalışalım; PH Bir çözeltinin asit veya baz olup olmadığını belirten bir ölçüdür. PH (Power of Hydrogen) in kısaltmasıdır ve Hidrojenin gücü anlamına gelir. Bir derişimin içindeki H+ iyonları ile OH- iyonlarının sayısını verir diyebiliriz. PH 7 olduğunda kantarın topuzu ortadadır ve H+ ile OH- iyonlarının dengede olduğunu belirtir. H+ fazla ise asidik, OH- fazla ise bazik bir derişimimiz vardır. Derin kimya konularına girmeden açıklayacak olursak, PH ne kadar yüksekse sıvı o kadar bazik, ne kadar düşük ise o kadar asidiktir. Asitler karıştıkları veya temas ettikleri maddelerle tepkimeye girerler ve onlardan iyon alarak tuz oluştururlar. Bu nedenle aşındırıcı özellikleri vardır. Aşağıda açıklayacağım KH ile direkt olarak ilişki içerisindedirler. KH Karbonat sertliği, geçici sertlik de denir. Geçici olmasının nedeni, su kaynatıldığında karbondioksit gazının uçarak, kalsiyum karbonatın çökelmesi ve suyun yumuşamasıdır. (Çaydanlık kireci budur) Az sonra açıklayacağımız, akvaryuma verdiğimiz CO2 gazının burada etkisi vardır. Karbonatlı bileşiklerin asitlerle girdiği tepkimelerden ötürü PH ile direkt ilişkilidir. Eğer KH değeriniz yüksek ise, suyunuzun içindeki Kalsiyum biKarbonat ile tepkimeye girecek ve asiti nötürleyerek yani asiti bir sünger gibi emerek absorbe edecek ve PH kolay kolay değişmeyecektir. KH değeriniz düşük olduğunda ise, suyunuz asiti absorbe edemeyerek, asite karşı çok daha hassas olup, PH değerinin düşük ve değişken olmasına sebep olacaktır. Asit ile tepkimelerden oluşacak tuzlar bu tepkimelerin olumsuz getirileridir. GH Kalıcı sertlik de denir. Suda çözünmüş tuzlardan Kalsiyum ve Magnezyumun miktarını veren ölçü birimidir. Suda kalsiyum oksit veya Magnezyum oksit olarak bulunur. Sudan çıkarılması kimyasal olarak mümkün değildir. İyon değişim yöntemleri ile uzaklaştırılsa da, bu tip bir işlem suya tuz eklediğinden bitkili akvaryumlar için uygun değildir. Ters ozmoz su arıtma cihazları ile sudan uzaklaştırılabilir. KH veya PH'a etkisi yoktur. Akvaryum bitkileri genelde yağmur suyu gibi sularda yaşadığından, 5-6 gh üzerinde rahatsız olurlar, gelişimleri bozulabilir. TDS Total Dissolved Solid yani Toplam Çözünmüş Tuz manasına gelir. Tuzlar bir asit ve bazın tepkimesi ile oluşur ve suda erirler. Asit, baz ve tuz çözeltilerinin ortak özellikleri elektrik iletmeleridir. Su aslında elektik iletmez, içinde çözünen maddeler elektrik iletirler. Su içerisinde ne kadar tuz varsa o kadar iyi elektrik iletir. TDS cihazları da, 1 cm mesafedeki suyun ilettiği elektrik üzerinden içeriğinde bulunan çözünmüş maddeyi hesaplarlar. Bitkiler haliyle tuzlu ortamlarda yaşayamadıklarından, tuzluluk oranı yükseldikçe bitkilerin yaşaması da zorlaşır. GH'ın kalsiyum ve Magnezyum çözeltilerini verdiği gibi, bu değer de suyun içinde, su iyonları haricinde ne var ise ölçer. Yukarıda GH ve TDS'nin sudan uzaklaştırılamayacağını ve birbirleri ile tepkimeye girmediğini belirttik. GH ve TDS değerlerimiz yüksek ise ancak daha düşük değere sahip su ile değişim yaparak kurtarabiliriz. PH ve KH ise birbirine tepkimeye girdiklerinden, tankımızda müdahale edilebilir değerler arasındadır. PH ve KH'a tanka verdiğimiz CO2 gazı ile bir yere kadar müdahale edebiliriz. CO2 Ekleyerek PH düşürme Akvaryumumuza verdiğimiz CO2 ile suda bulunan CO2 konsantrasyonunu yükseltiriz. Bu da karbonik asit meydana getirir. KH'in suyumuzda bulunan Kalsiyum biKarbonat olduğunu yukarıda öğrenmiştik, Eklediğimiz CO2 ile meydana gelen asit, KH'ı meydana getiren Kalsiyum biKarbonat ile tepkimeye girer. KH değerimiz düşük ise suda bulunan karbonik asit yükselerek PH'ı aşağıya çekecektir. Eğer KH değerimiz yüksek ise, verdiğimiz CO2 asit üretse dahi, KH'ı oluşturan Kalsiyum biKarbonat ile tepkimeye girerek CO2 ile üreyen asiti absorbe edecek ve PH değerimizi kolay kolay aşağıya çekmeyecektir. Aşağıda verdiğim tabloda, akvaryumumuzun KH ve PH değerlerinden, ne kadar CO2'ye sahip olduğumuzu hesaplamamız mümkündür. Asit Ekleyerek PH Düşürme Yeni başlayanların ve GH,KH gibi testlere sahip olmayan arkadaşların denememesini şiddetle tavsiye edeceğim, genellikle Hidroklorik asit kullanılan bu yöntemde, CO2 ekleyerek üretilen asitlerin yüksek KH nedeni ile absorbe edilerek PH düşürmenin mümkün olmadığı durumlarda daha keskin bir asit olduğu için kullanılır. Eklenen Asit, KH ile tepkimeye girerek, CaCl2 (Kalsiyum Klorid) CO2 (Karbon diOksit) H2O (Su) oluşturarak çökelecek (dolayısıyla tuzluluk TDS değerini de yükseltecek) ve tepkiyerek eksilen KH değeriniz ile PH yeni bir denge oluşturarak sabitlenecektir. Ph seviyesinin günlük 0,3'den daha fazlasında aşağı çekmek akvaryumunuzda sorunlara yol açabilir. Karbonat Ekleyerek PH Yükseltme Bakkallarda satılan Sodyum biKarbonat ekleyerek, suyun KH seviyesini yükseltebilirsiniz. Yukarıda anlatılan işlemin tersine, akvaryumunuzda düşük PH ve dolayısıyla yükselmiş asitin, eklediğiniz karbonat ile tepkiyerek Sodyum tuzlarına dönüşmesi (dolayısıyla artan tuzluluk yani TDS) ile düşecek asit seviyeniz yani yükselecek PH'ınız ile KH seviyenizin yeni ve biraz daha yüksek bir PH dengesinde buluşması ile sonuçlanacaktır.
Hobiciler bir bitkide başarısız olduklarında genelde sorunun nitrat ve fosfat kayanaklı olduğunu düşünür oysa her bitkinin doğal ortamında alıştığı gh-kh ve tds değeri farklıdır. Bazı bitkiler yumuşak su şartlarını severken bazıları tam tersi sert su şartlarını severler. Bu nedenle özellikle yeni hobicilerin ph, kh, gh ve tds testlerini edinmesini tavsiye ederim. Tds değeri aynı zamanda bize doğru su değişim zamanını gösterir. Akvaryumdaki tds 300 üzerine doğru çıkıyorsa su değişim vakti gelmiş demektir. 400 üzerine çıkıyorsa sudaki tds değeri tehlikeli boyuta çıkmış demektir. Bazı bitkiler bu değerden sonra ters osmotik basınç nedeniyle bünyelerinde bulunan suyu ve mineralleri kaybedip erimeye başlayabilir.
Fatih Bey yukaridakiler benim gibi yeni başlayanlar için bir nimet ne kadar akıcı ve daha doğrusu akılda kalıcı bir anlatım kullanmışsınız emeğiniz için çok teşekkürler.
Fazla gübreleme nedeni ile kh,gh,ph,tds hangisi ya da hangileri artar acaba? Fazla gübreleme nedeni yukselecek kh/gh/ph/tds nedeni ile bitkilerin gelişiminde bir olumsuzluk olur mu?
Fazla gübreleme ile tds artar, suyun atık yani tuzluluk oranı. Gh artırıcı eklenirse tabi Gh da artar ki burunla birlikte haliyle tds de artar. Tds yükseldikçe bitki gelişimi yavaşlıyor.
Yüksek olmasi bitki gelişimine en çok olumsuz etkiyi yapan kh mi? Yüksek kh ile mücadelenin tek yolu ro suyu mu?
Bitkilerin en iyi gelişim gösterdiği ph aralığı 6,5-7,0 ph arasında. GH değeri de 4-8 dh olarak belirtiliyor. Genel sertliği artırmak için çeşme suyu veya gh+ kullanmanız gerekli. 8 dh üzerinde kalsiyum arttığı için bir çok elementin alınması baskılanıyor(fosfor, potasyum bunlardan en önemlileri) Bildiğim kadarıyla gübreleme ile tds değerinizi artırabilirsiniz, ki iyi bir şey değil. Fakat bundan önemlisi, bitkilerin kullandıkları elementler dediğim gibi birbirlerini baskılayabiliyor veya alımını teşvik edebiliyor.(Örneğin fosfor, azot alımını teşvik eder) KH ve GH düşürmek için ro su kullanılır. Bu aynı zamanda TDS'yi de düşürür. PH için suyun biraz daha asidik yapılabilmesi adına co² çözündürmek en makul olanı. Fakat KH değeriniz yüksekse ph'da yapabileceğiniz oynama da o kadar azalır. Yukarıda PH ve GH(Soft düzeyi en iyisidir) için grafikler mevcut. Toparlamak gerekirse akvaryum bitkileri az asidik su ile gh ve kh'ın düşük olduğu yumuşak sularda en iyi gelişimlerini gösterir. Yanlışım varsa ve düzeltilirse çok memnun olurum
Yazdıklarınız doğru, gh kh düşük sularda bitkilerin neredeyse bir çoğu iyi gelişim gösteriyor. Son kurulumumdan önce Ergün bey den aktif taban toprağı ile yaptığım kurulumda kh 4 seviyesinde gh ise 6 8 seviyelerinde yaklaşık 52 çeşit bitkiyi aynı tank içinde mutlu mesut bakabildim. Toprağın en iyi yanı kh seviyesini aşağı çekmesiydi be ph ise sürekli 6.35 de ph kontolcü ile sabitti.
